نقش قنات در آبادانی کویرها

نویسنده

چکیده

در نقاط خشک قاره آسیا و بویژه در ایران باستان ، نیاز به آب مردم را واداشت تا از دیرباز به استخراج و بهره برداری از آبهای زیرزمینی بپردازد. فن قنات سازی که در ایران ابداع گردید و تکامل یافت به دیگر نقاط این قاره و قسمتهای خشک آفریقا برده شد . ساختن قنات که درواقع می تواند یکی از عجایب چندگانه دنیا و سودمندترین آنها برای زندگی انسان بشمار آید ، با ابزار دستی و با ورشی ساده ، ولی بسیار بدیع ، قرنها و قرنها ادامه یافت . برخی از قناتها پس از ساخته شدن ، نسل پس از نسل مورد استفاده قرار گرفتند . تعمق در روش حفر قنات آشکار می سازد که پارسیان از هزارها سال پیش از طرز تشکیل و جریان آبهای زیرزمینی اطلاع داشته اند . به توسط قنات ها ، آنها توانستند آب زیرزمینی لایه های آبدار دامنه کوهها را بوسیله نیروی ثقل به حاشیه ی کویرها رسانده و کویرها را آباد سازند . بسیاری از شهرها و مراکز تمدن باستانی ایران نیز در حاشیه ی همین کویرها و تنها به کمک قنات بنا گردیده اند .
در دههه های اخیر به علت ازدیاد جمعیت ، افزایش مصرف و تغییر کشت ناشی از بهبود درآمد ، آب قنات ها و به تنهائی تکافوی احتیاجات را ننمود . به این علت و دلایل دیگر کشاورزان و مالکین به حفر چاه های عمیق رو آوردند . با پمپاژ آب از این چاه ها و پایین افتادن سطح آب زیر زمینی ، آبدهی بسیاری از قناتها کاهش یافت و به علت بی توجهی در نگاه داری و مرمت آنها موجبات خشکی تعداد بیشماری از این قنات ها فراهم آمد . البته عوامل دیگری نیز در بایر شدن قناتها موثر بوده و هستند که مسئله ی مالکیت و مشکلات حفر قنات و کندی پیشرفت کار از آن جمله اند و تا رفع این دو مشکل اساسی احیا قنوات ممکن نخواهد شد .